Рэцэнзія на “Раздвоение личности” гурта СПЛИН: “Калі тут ён [Васільеў]спявае Маякоўскага, становіцца жахліва сорамна: перажываеш, як за школьнага таварыша, які выйшаў на сцэну з гітарай і забыў Самы Важны Акорд (а потым узгадаў, але так, што лепей бы і не ўзгадваў)” [10; 20070226.8/460354581/ ]

Любы рэцэнзент мусіць дасягнуць пераканаўчасці высноваў, прапанаваных чытачу. І дапамагае гэтаму мастацкасць тэкста, пісьменніцкія здольнасці журналіста, уменне захапіць чытача, а таксама якаснасць аргументацыі. Мастацкасць тэксту звернута да падсвядомасці чытача, аргументацыя - да свядомасці, да інтэлекту.

Галоўная ідэя аўтара ў рэцэнзіі заўжды мусіць быць аргументаванай. “Прыгадаем, што знешняя адзнака будуецца па тыпу наступнага выказвання: “В добра таму, што дапамагае дасягнуць D” “ В дрэнна таму, што нараджае D” “ [8; 145 ] Аўтар выводзіць нейкі асноўны тэзіс, а усе астатнія, другасныя тэзісы яго падмацоўваюць, служаць аргументамі. У тэзісах адлюстроўваюцца веды, досвед, кампетэнтнасць журналіста. Але ж трэба ведаць мяжу, не “перасаліць” рэцэнзію аргументамі, загрувасціўшы асноўную ідэю.

Разглядзім рэцэнзію “Васільеўскі спуск” Барыса Барабанава на альбом “Раздвоение личности» гурта СПЛИН. «ВАСИЛЬЕВСКИЙ СПУСК»

Семнадцать новых песен от нестарого классика русского рока. Лучше бы их было на одну меньше» [23; 88 ] Галоўная ідэя тэксту буйным кусівам вынесена пад загаловак. Пазней спадар Барабанаў праілюструе яе аргументацыяй. “Незразумела толькі, навошта Аляксандр уключыў у альбом песню “Маяк”, напісаную на вершы Уладзіміра Уладзіміравіча Маякоўскага. Справа ў тым, што верш “Лиличка!», які лёг у аснову спева, - гэта такі ўзровень тэксту, побач з якім не толькі вершы Аляксандра Васільева, але і дзевяноста дзевяць адсоткаў рок-н-рольнай паэзіі здаюцца вартымі толькі таго, каб іх спусцілі ва ўнітаз. Так што давайце зробім выгляд, што гэты нумар, які мог бы добра гучаць асобна - на радыё, на сінгле, у альбомную кампіляцыю трапіў выпадкова” [23; 88]

Разглядзім, прааналізуем і па магчымасці падмацуем прыкладамі “няшкодныя парады” Троіцкага музычнаму журналісту, прапанаваныя на лекцыях студэнтам журфака МГУ.

“1. Важна ведаць прадмет сваіх журналісцкіх даследаванняў.

…Калі казаць пра музычную журналістыку, то неабходна добра ведаць музыку. Пажадана пры гэтым ведаць яе больш альбо менш універсальна”.

[ 7; 390]

Сяргей Будкін спецыялізуецца выключна на беларускіх музычных навінках. Але ж агульную кампетэнцыю ў ім выдае правядзеннне паралеляў з не-беларускай сцэнай. У некаторых з рэцэнзіяў.

Вітаўт Мартыненка таксама займаецца толькі айчыннай сцэнай. Але зусім не цікавіцца станам рускай музыкі, ды і за сённяшнямі еўрапейскай, амерыканскімі выканаўцамі, мне здаецца, нядужа пільна назірае. Але ён мае веды ў класіцы року 60х-70х, польскім року 80-х. За беларускай сцэнай назірае з юнацтва. І гэтага яму хапае, каб пісаць даволі грунтоўныя рэцэнзіі на нашы родненькія музычныя творы.

Таццяна Заміроўская ўражвае сваёй “наслуханасцю” і універсальнасцю. Яна здольная пісаць не толькі пра беларускую музыку, але і пра рускую, еўрапейскую, амерыканскую. У ейных рэцэнзіях падчас такое мноства паралеляў і асацыяцыяў, што гэта, бывае, пачынае ціснуць на не такога кампетэнтнага чытача. Альбо нараджае зацікаўленасць і прагу далей адукоўвацца! Звернемся да рэцэнзіі Заміроўскай на альбом “Конверты для снов» гурта Детидетей. [10; 39] У журналісткі знаходзім аналогіі з наступнай музыкай: рускія рамансы, “надрыўная інфантыльная агузараўшчына”, гурт Колибри, Джыван Гаспаран, 16 Horsepower, Троіца, Земфіра, Дети Пикассо.

Вышэй прыгаданыя асобы цікавяцца і літаратурай, і кіно, што час ад часу адлюстроўваецца ў рэцэнзіях, але ж пішуць пра музыку. Яно і мудра, бо час энцыклапедыстаў прайшоў. Узгадваецца крылатае выслоўе: “Хто паўсюль, той нідзе”

“Бывалі журналісты, якія, насупраць, імкнуліся зрабіць сабе імя на некампетэнтнасці, нахабнасці…” [7; 390] У беларускай медыя-прасторы такога не заўважана. І кожны з рэцэнзентаў у той ці іншай ступені, тым ці іншым напрамку “ў тэме”.

“2. Важна мець уласнае меркаванне.

Для таго, каб стаць цікавым, арыгінальным журналістам, да якога прыслухоўваюцца, важна мець уласнае меркаванне. А таксама смеласць гэта меркаванне выказваць. Як не дзіўна, часцяком гэты пункт не выконваецца ” [7; 391]

Натуральна, калі не давяраеш сабе, не верыш сабе, ці паверыць табе чытач? Сяргей Будкін, Вітаўт Мартыненка і Таццяна Заміроўская не баяцца выказваць свой погляд. Іх рэцэнзіі прасякнуты ўпэўненасцю ў сябе. І, вядома, яны здольныя пераканаць, да іх прыслухоўваюцца!

“ Я ведаю мноства сімпатычных рабят, якія дасканала ведалі музыку…Але найлепшым прымяненнем для гэтых людзей аказаліся даведнікі і энцыклапедыі. І калі раней, у 70-я, 80-я гады, калі інфармацыі пра поп-музыку ў нашай краіне амаль не было, даведнікі і энцыклапедыі былі вельмі патрэбнымі, то зараз інфармацыі больш чым дастаткова: і ў інтэрнэце, і ў прэсе. Адсюль мараль: трэба мець уласнае меркаванне

А што рабіць, калі па тым ці гэтым музычным пытанні свайго меркавання няма? Я асабіста думаю, што яго можна сфарміраваць” [7; 391]

“3. Пачуццё стылю

Ёсць добрыя аналітыкі, якія дрэнна пішуць, і чытаць іх нецікава. Я думаю, што стыль для журналіста не менш важны, а можа, і больш важны, чым для пісьменніка. То бок многія пісьменнікі, таму што працуюць у буйной фірме, могуць замаскіраваць адсутнасць стыля альбо кампенсаваць яго чымсьці іншым. І пры гэтым мець вялікі поспех.

…Напрыклад, многія жанчыны вельмі хочуць быць моднымі, стыльнымі, прыгожа апранацца, але пры гэтым ёсць жанчыны, у якіх пачуццё стыля - прыроджанае. Такая жанчына можа апрануць хатнія пантофлі, джынсы і клятчастую кашулю і выглядаць пры гэтым беззаганна.” [ 7; 391-393]

Мартыненка і Заміроўская, на мой погляд, вельмі густоўныя. І пры гэтым іх ніяк не пераблытаеш адзін з адным, бо індывідуальныя! Будкін - ён, зрэшты, самы малады з гэтай тройкі - як бы ”недапрацаваны” і крышачку “няскладны”. Можа, з гадамі, з досведам “прычэшыцца”.

“4. Галоўнае пісаць пра тое, да чаго ты нераўнадушны” [ 7; 395]

У Мартыненкі зрэдку пабачыш злобную рэцэнзію. Беларускія рускамоўныя каманды ён не любіць, але папросту ігнаруе іх. Хаця і па-негатыўнаму нераўнадушны да такіх! Беларускамоўных жа Вітаўт шануе, хаця б таму, што нешта робяць музыкі, так ці інакш развіваюць культуру і -галоўнае для яго!- беларускамоўныя. Ён умее захапляцца музыкай ды піша натхнёна.

Як варта разглядаць твор мастацтва?

“Памылковым з'яўляецца разгляд мастацкага твору з пазіцый нейкіх умоўных, кананізаваных правілаў і “законаў”. Бо, як вядома, не тое добра, што правільна, а тое правільна, што добра…” [ 5; 18 ]

У эпоху постмадэрнізму, смелых эксперыментаў гучыць неверагодна слушна.

Так, напрыклад, неардынарная творчасць Сяргея Пукста ( а ён імправізуе за раялем; то спявае на высокіх нотах, а то рыкае; выкарыстоўвае расстроеную гітару) успрынята журналістамі з разуменнем і нават захапленнем. Калі Сярожу запрасілі 12.04.07 у госці на open.by адказваць на пытанні, у загалоўку ён быў названы “джаз-тэрарыстам”, што выражае любоў і захапленне, а не адмоўнае стаўленне. А. Галецкі піша, што Пукст - гэта “эстэт, панк, панк-эстэт, меланхалічна-халерычны постмадэрніст, адна з самых знакавых фігураў андэграўнду, піянер нігілістычнага джазу…” [15; statii1.htm]

«Недапушчальна, калі крытыка не ўлічвае канкрэтнай структуры твора мастацтва і мяркуе пра яго насуперак законам дадзенага віда і рода мастацтва без уліку прыроды жанра і асаблівасцяў метаду, абраных мастаком…

Крытыцы трэба раскрываць не толькі адмоўныя бакі з'явы мастацтва, але і станоўчыя. Адсюль пахвала - гэта таксама крытыка. ( Варта выразна адрозніваць пахвалу ад захвальвання: першая арыентуе, накіроўвае мастакоў і чытачоў, слухачоў, гледачоў, другая дэзарыентуе, прыносіць шкоду і тым і іншым)

… Крытыка станоўчых якасцяў каштоўная ў шматлікіх адносінах. Яна замацоўвае аўтара мастацкага твора на выбраным правільным шляху, указвае на тое, што трэба надалей развіваць і ўдасканальваць…” [ 5; 19-20]

Падмацуем гэтыя думкі творчасцю Вітаўта Мартыненкі. Ён не захвальвае, а ўмее хваліць у сваіх рэцэнзіях. Небескарэнна, вядома.

“ Так што Таварыш Маўзер прапануе ў дэбюце сур'ёзны прадукт - не праходзьце міма!”[ 19;2 ] І малады - а таму яшчэ не зусім смелы - калектыў падтрымаў, і зацікаўленасць у чытача выклікаў

На газетных старонках прыхаваны і піяр для гурта. “Семнаццаць няўрымслівых шлягераў на добрую гадзіну кайфа для шчырага рок-заўзятара…” [ 22; 15 ]

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Такім чынам, рэцэнзія - самы распаўсюджаны жанр у сучаснай музычнай крытыцы. Рэцэнзія мае аналітычную прыроду. Асноўная яе мэта - даць адзнаку. Любая адзнака - суб'ектыўная, таму і рэцэнзія - жанр суб'ектыўны.

Якасная рэцэнзія мусіць быць вобразнай, лагічнай, добра аргументаванай, мець галоўную ідэю. У сучаснай музычнай крытыцы шырока распаўсюджаны прыём правядзення паралеляў і вымалёўка асацыяцыяў.

У Беларусі ў якасці рэцэнзентаў выступае Алег Клімаў, Таня Заміроўская, Вітаўт Мартыненка, Анатоль Мяльгуй, Сяргей Будкін і інш. Яны асвятляюць поп-рок-джаз -музыку ва ўсемагчымых яе адгалінаваннях.

У беларускіх СМІ асвятляецца не толькі беларуская, але і руская, еўрапейская, амерыканская музыка.

З прычыны слабаразвітай сеткі музычнай журналістыкі ў Беларусі рэцэнзія - чытанка немасавая. Мы маем усяго адну спецыялізаваную “Музыкальную газету” і спецыялізаваны часопіс “HOT7”, што піша пра замежных артыстаў.

Свае веды беларускі музычны крытык набывае самастойна: практычных дапаможнікаў фактычна не існуе, адпаведных спецыяльнасцяў і курсаў таксама няма.

Рэцэнзент - асоба ў музычнай прасторы не першасная і не другасная. Вось што піша з гэтай нагоды слынны магілёўскі журналіст Віталь Шум: “Для мяне музыка і музыкі - гэта матэрыял, пажытак для эмоцыяў, на якіх я будую свой свет, не больш. Я раскрываю сябе. Дакладна так жа, як гэта робяць музыкі, для якіх навакольны свет - гэта духоўны пажытак…” [18, 4]

ДАДАТАК

Музычныя рэцэнзіі ў часопісе “Rolling Stone”. Прааналізаваць усю рускую прэсу, што асвятляе музычныя справы, неверагодна складана й аб'ёмна. Таму прыпынімся на выбітным часопісе

“Rolling Stone”, рускай версіі амерыканскага сродка масавай інфармацыі.

Тыраж “Rolling Stone” 110 000, і ён карыстаецца попытам не толькі ў Расіі, але і ў Беларусі. У апошні час у палітыцы выдання усё болей выразна назіраецца адхіленне ад рок-музыкі і андэграўнду ў бок попу і мэйстрыму. І ў матэрыялах усё болей і болей эпатажнасці й “жаўцізны”.

Галоўны рэдактар “R S” - Сяргей Яфрэменка.

Рэцэнзіі на музыку, кнігі і кіно, як і любая аналітыка, размяшчаюцца напрыканцы выдання. Музычныя агляды - навінкі рускай, еўрапейскай, амерыканскай сцэны - займаюць каля 10 старонак. Пішуць тут наступныя асобы: Андрэй Бухарын, Дзмітры Вебер, Антон Абозны, Аляксандр Кандукоў.

Адзнакай, галоўнай рысай рэцэнзіі, тут прапітаны не толькі тэкст. Кожны агляд мае пэўную колькасць зорачак.

Побач з лаканічнымі рэцэнзіямі - больш разгорнутыя агляды (з бонусам - фота гурта). У іх журналіст яшчэ і выдзяляе ключавыя трэкі альбома.

Займальна, што ў кожным нумары друкуецца рэцэнзія на олдавы альбом класічнага року. Напрыклад, у №4 за красавік 2007 года гэта дыск Led Zeppelin. Мяркую, гэта будзе карысна асабліва для маладога пакалення, не заўжды дасведчанага ў абразцовых рэчах 60-х - 70-х

Нягледзячы на лаканічнасць, рэцэнзіі даволі інфармацыйныя, грунтоўныя і змястоўныя. Яны, у адрозненні ад матэрыялаў інфармацыйных жанраў, пазбаўлены “жаўцізны”. Журналісты ўмеюць вобразна думаць і кампетэнтны.

Зрэдзьчас на старонкі “R S” трапляюць і топавыя беларускія выканаўцы. Напрыклад, спявак Атмараві.

Арцемій Троіцкі

Троіцкі - бачны рускі музычны крытык, мастацтвазнаўца, журналіст, колішні музыка гурта ЗВУКИ МУ. Праславіўся Троіцкі працай на радыё і тэлебачанні, арганізацыяй канцэртаў, а яшчэ - рэцэнзіямі.

Ілья Сцечкін піша пра Арцемія: “ Я балдзел ад ягонага стылю, у якім мэтру атрымліваецца аб'яднаць жывасць мовы і лагічную апавядальнасць пісьмовага тэксту”[7; 9 ] Стыль Троіцкага, на маю думку, вельмі моладзевы, лёгкачытэльны. Неад'емная рыса Троіцкага - гумар. Ды нават саму рэцэнзію ён параўноўвае з анекдотам.

Рэцэнзіі ў Арцемія ёсць самыя розныя - глыбокія і не вельмі, аргументаваныя і не вельмі, лаканічныя і разгорнутыя. Залежыць ад спецыфікі выдання. У музыцы ён неверагодна кампетэнтны, але, натуральна, у глянцавым часопісе “Касмаполітэн”, дзе пераважаюць ілюстрацыі, а не тэкст, свае пазнанні не рэалізоўваў цалкам.

Троіцкі заўважае, што найлепш за ўсё ў яго атрымліваецца пісаць пра тое, да чаго ён не раўнадушны.

Спіс літаратуры

Аналітычная літаратура

1. Арлова, Т.Д. Музычная журналістыка. Мн. : ЗАТ “Інстытут

сучасных ведаў”, 2007

2. Вдавічэнка, В.Г. Рэцэнзія// Жанры савецкай журналістыкі/ Агульная падрыхтоўка М.С. Чэрапахава М.: Высшая школа, 1972

3. Гарохаў В.М. Рэцэнзія // Газетныя жанры / Рэдакцыйная калегія Власаў, В.І, Дацюк, Б.Д., Окаракаў, В.А., Стукалін, Б.І., Чэрнышэў, В.І. М. : Выдавецтва палітычнай літаратуры, 1971

4. Карпілава, А. А. З гісторыі музычнай крытыкі // Віды

літаратурна-мастацкай крытыкі: вопыт гісторыка-тэарытычнага агляду: Сб. навук. артыкулаў / Пад агульн. рэд. Л.П. Саенковай Мн.: БДУ, 2005

5. Курышева, Т. Слова пра музыку. Пра музычную крытыку і

музычную журналістыку. М., 1992

6. Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. /Пад

рэдакцыяй М.Р. Судніка і М.Н. Крыўко. Мн.: “Беларуская энцыклапедыя” імя Петруся Броўкі, 2002

7. Троіцкі, А.К. Я ўявяду вас у свет ПОП… М.: Время, 2006

8. Тэртычны, А.А. Жанры перыядычнага друку М.: Аспект Пресс, 2000

Рэсурсы ў Інтэрнэце

9. www. atmoravi.net

10. www. belgazeta.by

11. music.fromby.net

12. www.nestor.minsk.by

13. www.telegraf.by

14. www.open.by

15. www. pukst.com

Перыядычныя выданні

16 БелГазета. №12 - 26 марта 2007 года

17 Женский журнал - №1-2 2007

18 Музыкальная газета. №30 - 3 жніўня 2006 года

19 Музыкальная газета. №39 - 2 лістапада 2006 года

20 Музыкальная газета. №2 - 18 студзеня 2007 года

21 Наша слова. №35 - 30 жніўня, 2006 года

22 Переходный возраст. №36 - 28 жніўня 2006 года

23 RollingStone. №3 - сакавік, 2007

24 RollingStone. №4 - красавік, 2007

25 НОТ 7. №6 - 2006 год

Страницы: 1, 2, 3